„Bluszcz” i naga dusza Kuncewiczowej

„Wszystko tonie w oparach krwi, w dusznych wyziewach cielesnych …” — napisał Stefan Napierski po przeczytaniu Przymierza z dzieckiem Marii Kuncewiczowej, które wydrukowano w „Bluszczu” w roku 1926.

Wybuchł skandal. Zaprotestowały czytelniczki. Nie podobał się zbyt naturalistyczny opis porodu oraz teza o powolnym i bolesnym kształtowaniu się miłości macierzyńskiej, która nie jest „dana”.

Redaktor naczelna „Bluszczu”, Wanda Pełczyńska, wraz ze „skandalistką” Kuncewiczową bezskutecznie próbowały odpierać ataki. Rozpadł się zespół redakcyjny: osoby, które zdecydowały się odejść, utworzyły nowe czasopismo – „Kobietę Współczesną”.

Skojarzenie z Przybyszewskim, poprzez przywołane przez krytykę  pojęcia „nagiej duszy”, nie wyszło Kuncewiczowej na dobre. W niektórych środowiskach dopiero następne jej utwory przełamały sławę gorszycielki.

Czy Przymierza z dzieckiem wytrzymało próbę czasu? Z tezą o trudnej miłości do dziecka można się zgodzić, jednak zarzuty, wysuwane przez część krytyków literackich,  dotyczące przesadnej metaforyzacji utworu, wydają się jak najbardziej uzasadnione.

[Na fotografii: Maria Kuncewiczowa z synem Witoldem w Kazimierzu Dolnym, lato 1923].

Piękne druki międzywojnia

W warszawskiej Zachęcie można obejrzeć interesujące książki i czasopisma, wchodzące w skład wystawy pt. „Sztuka wszędzie”.

Zwiedzaniu sali, w której zgromadzono piękne druki towarzyszy refleksja dotycząca źródeł specyficznej i natychmiast rozpoznawalnej grafiki dwudziestolecia międzywojennego. Artyści, dzięki którym wykształcony Polak za wzorzec książki czy czasopisma uważa dzieło wydrukowane polską antykwą lub czcionką autorską, staranie oprawione, zawierające ilustracje w duchu polskiego Art deco, wyszły przede wszystkim z kręgu stołecznej Akademii Sztuk Pięknych. Grafika, zawierająca odrealnione postacie i przedmioty poddane personifikacji,  pogłębia przeświadczenie, że książka jest nie tylko przedmiotem.

Przybysza z „Willi pod Wiewiórką” interesowały przede wszystkim eksponaty związane z Marią i Jerzym Kuncewiczami. Reprodukujemy zatem okładkę „Bluszczu” i „Skamandra”. Pierwsza jest dziełem Ludwika Edmunda Bartłomiejczyka, drugą zaprojektował Antoni Słonimski, nie tylko pisarz, ale i profesjonalny grafik. Ponieważ życie i dzieło Kuncewiczów to powieść szkatułkowa, zatem hasło „piękne druki międzywojnia” prowadzi do następujących tematów, które będą wkrótce rozwinięte:

1. Skandal wokół Przymierza z dzieckiem Marii Kuncewiczowej, wydrukowanego w „Bluszczu”.
2. Skamandryci w „Willi pod Wiewiórką” we wrześniu 1939.
3. Jak Jerzy Kuncewiczów pomógł rodzinie Mortkowicza po śmierci wydawcy?
4. Dlaczego kwartalnik literacki domu Kuncewiczów „Klematis” nosi właśnie taką nazwę?

Wystawie „Sztuka wszędzie”. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1904-1944” towarzyszy wielka, staranna publikacja książkowa, stworzona według koncepcji Maryli Sitkowskiej, kuratorki wystawy. Rozdział Sztuka książki napisała Agnieszka Szewczyk, pracownica Muzeum ASP w Warszawie i redaktor kwartalnika „Aspiracje”, pisma warszawskich uczelni artystycznych.

Wystawa będzie czynna do 26 sierpnia 2012.