Szpulka / A Spool

W zakamarkach Domu Kuncewiczów znalazłam amerykańską szpulkę

z brązową tasiemką.

In a dark corner of Maria and Jerzy Kuncewicz House I have found an American spool of brown ribbon.

W środku był negatyw czarno-białej fotografii.

Inside I found a negative of a black and white photo.

Wywołałam negatyw i zobaczyłam piękne zdjęcie  Marii.

I developed the negative and I saw a beautiful picture of Maria

Kto i dlaczego włożył „ją” do szpulki?

Who and why put „her” into this spool?

Małe tajemnice życia …

Life’s little secrets …

Drzewa Jerzego (Jerzy’s Trees)

 

Jesienna natura  kieruje myśli w stronę Jerzego Kuncewicza i jego miejsca w nostalgicznym ogrodzie, który otacza Willę „Pod Wiewiórką”.

Warsztatowi pisarskiemu Marii Kuncewiczowej zawdzięczamy treściwą charakterystykę twórcy domu Kuncewiczów:

” Jerzy, ty tak szanowałeś drzewa, słyszałeś w nich po­wiew międzyplanetarny, zahaczający o Ziemię. Nie po­zwalałeś drzew ścinać, upierałeś się nawet przy wierz­bie nie twojego sadzenia. Stała uczepiona korzeniami zbocza koło grobli łączącej dwie części gruntu przedzielone jarem. Zasadził ją, pewnie ze dwadzieścia lat temu, jakiś obcy, samowolny wiatr, wyprowadziło z błota słońce, oszczędziły mrozy, zapłodniły pszczoły.

Nie była złocista, nie zamiatała powietrza warkoczami. Była bardzo wysoka, szarawa, sztywna, rozszczepiona na dwa pnie. Przeszkadzała jarzębinom i klonowi, rzucała cień na azalie. Mówiłam

– Po co nam ta wierzba, ani płacząca, ani swoja?

– Ona żyje – powiedziałeś.

– Ona zabiła azalie! – krzyknęłam.

-To nie nasza rzecz takie wojny- usłyszałam.

Mijał drugi rok, odkąd ciebie zakopano. W miejsce bieli napływała szarość, codziennie bardziej zielona. Otóż któregoś ranka niechciana wierzba oszalała. Za­skrzypiała, potrząsnęła koroną, zamiotła sobą powietrze i runęła w szum, bezład, w liściastą zawieruchę, w zemstę za strach przed burzą, za nudę upałów, za zimne anielstwo śniegu, za wszystko, czego ona ani my nie lubiliśmy.

Katastrofa była tak gęsta i niespodziewana, że mój świat się zachwiał i ty w twoim nowym bycie chyba także doznałeś wstrząsu.

[Maria Kuncewiczowa, Listy do Jerzego, Warszawa 1988]

Jeszcze jeden przedstawiciel pisarskiej dynastii

[O Literackiej dynastii – ludziach pióra w rodzinach Marii i Jerzego Kuncewiczów, pisałam 21 sierpnia br. w kategorii „Maria Kuncewiczowa i jej rodzina”].

Autorem wyżej reprodukowanego dzieła pt. The Quality of Life jest Maciej Miszewski, znakomity architekt i pedagog akademicki, mąż Jadwigi z domu Szczepańskiej, siostry Jana Józefa Szczepańskiego . Książka znajduje się w księgozbiorze „Willi pod Wiewiórką”. Zamieszczam też plik graficzny z informacją o autorze, pochodzący z obwoluty książki..

Przy okazji cytuję  kilka zdań wyjętych ze strony http://www.polonia.co.za/ na temat Polaków w RPA.

„Pod koniec lat czterdziestych przybyła tutaj nowa fala imigrantów, głównie zdemobilizowanych żołnierzy polskich z Wielkiej Brytanii oraz obozów uciekinierów z Niemiec i Austrii. Nowi przybysze dali początek polskim organizacjom takim jak Związek Osadników Polskich, Koło Lotników, Stowarzyszenie Techników Polskich wraz z lokalnymi oddziałami w Kapsztadzie i Durbanie. Wielu z inżynierów miało znaczny wpływ na rozbudowę kraju tak jak prof. Michał Zakrzewski – twórca portu morskiego w Durbanie, prof. Stefan Smoleniec – dziekan wydziału mechanicznego na Uniwersytecie Witwatersrand, bracia Miszewscy. Maciej Miszewski, znany architekt jest współprojektantem teatru Nico Malan w Kapsztadzie. Andrzej Miszewski – później znany przemysłowiec, obaj odbyli służbę w bombowym lotnictwie polskim w Wielkiej Brytanii. Andrzej był pilotem Halifaxa, który dokonał, opisanego w filmie Heroes of Telemark, zrzutu norweskich komandosów, którzy zniszczyli niemieckie urządzenia do produkcji ciężkiej wody – podstawowego składnika do produkcji bomby atomowej.”

Portret rodzinny we wnętrzu

W salonie „Willi pod Wiewiórką” widzimy dwie postacie — są to Jan Józef Szczepański (bratanek Marii Kuncewiczowej z domu Szczepańskiej) oraz Piotr Kuncewicz (siostrzeniec Jerzego Kuncewicza, który nazwisko ojca „Mazurek” zmienił na nazwisko panieńskie matki „Kuncewicz”).

Jan Józef Szczepański był prezesem Związku Literatów Polskich, który rozwiązano jesienią r. 1983.

Piotr Kuncewicz został prezesem „nowego” ZLP utworzonego w miejsce zdelegalizowanego Związku. Władzę objął po prezesurze Haliny Auderskiej i Wojciecha Żukrowskiego. Opozycja określała ów ZLP jako „neo-zlep”. W tej sytuacji postanowiono utworzyć Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, jako kontynuację zlikwidowanego związku.

Zarówno członkowie, „nowego ZLP”, jak i SPP uważają się za spadkobierców Związku Zawodowego Literatów Polskich, który powstał w r.1920 z inicjatywy Stefana Żeromskiego. Kto ma rację?

[Stefan Żeromski, l. 20. XX w.]

„Związek Żeromskiego” —  Związek Zawodowy Literatów Polskich został powołany w celu obrony ekonomicznych interesów pisarzy oraz ich niezależności twórczej. Miał ponadto pośredniczyć w kontaktach twórców z władzami oraz ze związkami literatów za granicą. ZZLP został reaktywowany po II wojnie światowej: działał jako niezależne ugrupowanie zawodowe do r. 1949, do Zjazdu Szczecińskiego. W związku z proklamowaniem realizmu socjalistycznego w literaturze, Związek Literatów Polskich (pozbawiony w nazwie przymiotnika „Zawodowy”), przez ponad 30 kolejnych lat był kontrolowany przez władzę, która doprowadziła do ideologizacji głównego nurtu polskiego pisarstwa. Przełom nastąpił w roku 1980, kiedy wybrano całkowicie niezależne władze ZZLP z Janem Józefem Szczepańskim jako prezesem. W książce pt. Kadencja przedstawił on dramatyczny czas swojej prezesury, przypadającej na czas stanu wojennego, kiedy Szczepański bronił pisarzy przed prześladowaniami.

Literacka dynastia

W rodzinie Marii ze Szczepańskich Kuncewiczowej i Jerzego Kuncewicza  – literatów i działaczy dla dobra wspólnego –  znajdziemy wielu pisarzy i publicystów.

Brat pisarki, Aleksander Szczepański (1882–1936), dyplomata, prawnik, ekonomista jest autorem reportażu literackiego pt. Drapacze i śmietniki. Wrażenia amerykańskie (1929) oraz (między innymi) pracy pt. Rozwój przemysłu Galicji.

Żona Aleksandra Szczepańskiego, Maria ze Znatowiczów Szczepańska (1885–1960), uprawiała poezję (Liryki Wiosna i lato, 1930) i sztukę translatorską – tłumaczyła z francuskiego i serbsko-chorwackiego, m.in.  Ivo Andricia. Znatowiczowie  byli krewnymi poety Stanisława Balińskiego (1899–1984).

Syn Marii i Aleksandra Szczepańskich, bratanek Marii Kuncewiczowej, to Jan Józef Szczepański (1919–2003), wybitny pisarz i scenarzysta, ożeniony z Danutą z Wolskich, wnuczką poetki Maryli Wolskiej. Literaturę uprawiają syn Danuty i Jana Józefa – Michał Szczepański (ur. 1953) oraz ich wnuk Jan Krasnowolski (ur. 1972), syn prof. dr hab. Anny Krasnowolskiej, iranistki UJ.

Z kolei matka Jerzego Kuncewicza, Cecylia Kuncewiczowa (1869–1951) – nauczycielka języka polskiego i organizatorka szkolnictwa, napisała między innymi podręcznik Mowa ojczysta – to skarb. Piotr Mazurek-Kuncewicz (1936–2007), wnuk Cecylii Kuncewiczowej i siostrzeniec Jerzego Kuncewicza, powieściopisarz i eseista, napisał historię literatury polskiej w 5. tomach. Matką jego była dr Mirosława z Kuncewiczów Mazurkowa, lekarka.

Z ziemi obcej do Polski

Maria Dołęga-Szczepańska, przyszła Kuncewiczowa, mająca po mieczu i kądzieli patriotycznych przodków, urodziła się w Rosji, w Samarze nad Wołgą. Z powodów losowych i bytowych w rosyjskich miastach przyszli na świat także jej najbliżsi: babka Zofia w Stawropolu na Kaukazie, matka Adelina Roża w Rostowie, a brat Aleksander (ojciec pisarza Jana Józefa Szczepańskiego) — w Saratowie. Adelina Róża zrobiła wszystko, aby wychować dzieci w polskim duchu. W roku 1900 przyjechała z córką i synem do Warszawy. W rok później dołączył Józef Dionizy Szczepański, profesor matematyki. Dalsze lata w życiu rodziny, przenosiny do kolejnych miast, są ściśle powiązane z jego profesją: był organizatorem szkolnictwa polskiego i dyrektorem szkół oraz urzędnikiem w Płocku, Włocławku i w Krakowie. CDN.