A HISTORICAL MOMENT

Kanonizacja Jana Pawła II 27 kwietnia 2014 roku była historycznym wydarzeniem dla Kościoła Katolickiego, lecz również dla… świata literatury. Zanim Jan Paweł II został papieżem, był nie tylko polskim księdzem o nazwisku Karol Wojtyła, ale i pisarzem. Jako stary papież napisał swój ostatni literacki tekst pt. Tryptyk rzymski.

Karol Wojtyła / Jan Paweł II jest wybitnym, lecz ciągle niedocenianym pisarzem metafizycznym.

Bibliografia Jana Pawla II (okres przedpontyfikalny)
Dramaty: Dawid, Hiob, Jeremiasz, Przed sklepem jubilera, Brat naszego Boga, Promieniowanie ojcostwa.

Poezja: Renesansowy psałterz i wiele innych wierszy.

The canonizations of Pope John Paul II April 27, 2014 was a historic moment for the Catholic Church and for… literary world as well. Until his election as pope John Paul II was not only a Polish priest named Karol Wojtyla but a writer too. As the old pope he has written his last literary text titled Roman Triptych.

Karol Wojtyła / John Paul II is an outstanding but still underestimated metaphysical writer.

Pope John Paul II bibliography (Pre-Pontifical Writings)
Plays: David,Job, Jeremiah,The Jeweller’s Shop,Our God’s Brother, Radiation of Fatherhood.

Poetry: Renaissance Psalter and many other poems.

2013. Rok Juliana Tuwima / The Year of Julian Tuwim

Nadchodzący post! / Upcoming post!

Next week I am going to present to you, dear Friends, a famous poet Julian Tumim. Have a nice weekend!

Nasz Teatr / Our Theatre

Teatr Polski w Poznaniu należy do budynków, które lubię najbardziej. Ładna, choć skromna siedziba Teatru ma bajkowe czerwono-złote wnętrze przypominające bombonierkę. Nie budynek jest jednak najważniejszy, lecz – oczywiście – scena, dynamiczny zespół i miła widownia. Tutaj jako mała dziewczynka widziałam najznakomitsze utwory dramatyczne.

_____

Among many interesting buildings The Polish Theatre in Poznań belongs to my favorites.  This theatre is housed in a nice but humble structure whose magical red and gold interior resembles a bonbon box.  Its stage, its dynamic acting company and a fine audience are, of course, more important than the structure itself. On this stage I have seen, as a little girl, many great plays .

 

Teatr Polski w Poznaniu ma  piękną przeszłość i, przypuszczam, wielki problem, ale przede wszystkim muszę opisać wyjątkowe dzieje tej sceny.

Teatr został założony w roku 1875, w czasach zaborów, kiedy Polska była podzielona pomiędzy Prusy, Austrię i Rosję. Miasto Poznań należało do pruskiej części naszego państwa, nieistniejącego w XIX wieku.

_____

The Polish Theatre in Poznań has a fascinating history, a glorious past and, in my opinion, a big problem. But let me tell first about its origins.

The Polish Theatre in Poznań was founded in 1875, in the historic times of Polish annexation, when Poland was partitioned between Prussia, Austria and Russia and did not existed as an autonomous state. The city of  Poznań  was then part of Prussia.

“Mój” Teatr  został ulokowany w specjalnie wzniesionym budynku na ulicy Berlińskiej (obecnie 27 grudnia). Kto go wybudował w tych ciężkich czasach? Wyjaśnieniem jest napis „Naród sobie” / „The Nation Unto Itself”, którym ozdobiono fasadę budynku. Było wielu fundatorów i donatorów, między innymi znana aktorka Helena Modrzejewska / Helena Modjeska (Patrz zdjęcie poniżej), którzy ofiarowali pieniądze, a nawet swoje posiadłości w celu zrealizowania tego projektu. Modrzejewska / Modjeska kilka razy tutaj występowała.

_____

„My” theatre was established in a building  especially constructed for it, located on Berlin Street (currently December 27th Street). Who built it in such difficult and grim times? The inscription „Naród sobie” / „The Nation Unto Itself”  which adorns the theatre’s façade  provides the answer to this question. Many founders and benefactors have contributed to the theatre’s creation, donating  money or even their estates. One of such patrons was the famous actress Helena Modrzejewska / Modjeska, who performed in the theatre on several occasions.

Uzyskanie zgody pruskiego rządu na budowę nie było łatwe. Ostatecznie jej udzielono pod jednym warunkiem: „Budynek musi być schowany w głębi działki. Nie może stać z przodu ulicy”. Teatr Polski został wzniesiony na podwórzu bardzo wysokiej kamienicy (Spójrz na czerwoną strzałkę, która wskazuje ją na zdjęciu poniżej). Mimo to Teatr Polski „[…] stanowił ostoję polskiej tradycji i kultury, będąc znakiem oporu przeciwko polityce ograniczeń, uprawianej przez pruskich zaborców.” Ludzie kochali teatr i utrzymywali go przez długi czas.

_____

Obtaining permission from the Prussian government to build the theatre was not an easy task. In the end it was granted on one condition: The building had to be hidden deeply inside the plot,  behind the houses lining the street. Hence, the theatre was built in the back yard of a high apartment house (as indicated by a red arrow in photo below). In spite of all the obstacles and difficulties the theatre has been „[.] acting as a mainstay of Polish tradition and culture, and as a sign of resistance against the restrictive policies of the Prussian partition authorities. It has been loved by people and provided by them for a very long time.”

Teraz, w wolnej Polsce, ta frontowa kamienica nie istnieje. Częściowo uszkodzona w czasie II wojny światowej została całkowicie rozebrana przez lokalne władze w roku 1976. Teatr Polski odsłonił się i uzyskał obszerny plac! Miało to symboliczną wymowę.

Pamięć o inicjatywie starych mieszkańców-budowniczych z wolna zaciera się. W wolnej Polsce wyłoniła się idea ponownej zabudowy tego niezwykłego placu! Wybuchła gorąca dyskusja. Przedstawiciele lokalnych władz obiecali zachować otwartą przestrzeń przez Teatrem Polskim. Nikt nie wie, co to znaczy. W czasach pruskich teatr także miał otwarte przejście przez kamienicę (Możesz obejrzeć koniec tego pasażu na fotografii poniżej).

_____

Now in free Poland the apartment house which used to hide the theatre no longer exists. It had been partially destroyed during World War II and was completely dismantled by the local government in 1976. The Polish Theatre has been rendered visible, standing amid a spacious square! This fact had a symbolic meaning.

With time, the initiative of the city’s former inhabitants and builders has  vanished from peoples’ memory. The idea of returning the unusual square to its original state (that is, of constructing a tall structure in front of the theatre) has emerged in free Poland.  A sizzling discussion has begun. Although members of the local government have promised to preserve the open space in front of the building, it is not clear what that means, since originally there existed an open passage to the theatre through the apartment building as well. (The end of this passage may be seen in the photo below.)

Mój ulubiony teatr rzeczywiście ma problem.

_____

My favorite theatre indeed has a problem.

Polski styczeń / Polish January

W tym miesiącu obchodzimy 150. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego (1863-1864).

___

This month we celebrate the 150^th anniversary of the January Uprising (1863-1864).

___

Ta rebelia była nieuniknionym rezultatem sytuacji politycznej: przez prawie siedem dekad, od r. 1795, Rzeczpospolita Obojga Narodów, była zupełnie wyeliminowana z mapy Europy i podzielona pomiędzy Rosję, Prusy i Austrię. Zdesperowani Polacy zorganizowali powstanie jak protest przeciwko „brance”, przymusowemu poborowi do rosyjskiej armii na długoterminową służbę wojskową, trwającą niekiedy nawet  25 lat. Wkrótce do powstania dołączyli młodzi Litwini.

___

This rebellion was an inevitable result of the political situation: for nearly seven decades, since 1795 the Polish-Lithuanian Commonwealth had been entirely eliminated from the map of Europe, partitioned between Russia, Prussia and Austria. Poles in despair organized the Uprising as a protest against „branka”: compulsory military long term service (sometimes as long as 25 years) in the Russian army.   The insurrection was soon joined by young Lithuanian men.

___

Powstanie upadło z powodu słabego przywództwa i militarnej przewagi Rosjan. Nastąpiły masowe publiczne egzekucje i deportacje na Syberię.

___

The January Uprising failed due to poor leadership and Russian military superiority. Massive public executions and deportations to Siberia followed.

___

Powstanie Styczniowe miało silny wpływ na polską sztukę i literaturę tej doby.

___

The January Uprising had a strong impact on Polish  art and literature of that era.

Między „Brunatnymi” a „Czerwonymi” / Beetwen The Brown and The Red

Fot. Mariusz Kubik

14 października 2012 roku zmarł w Warszawie wybitny pisarz Janusz Krasiński. Miał 84 lata.

Doświadczył dwóch nieludzkich systemów politycznych — niemieckiego narodowego socjalizmu i sowieckiego komunizmu. Stworzył literacką dokumentację tych czasów. Jako uczestnik Powstania Warszawskiego 44 był więźniem niemieckich obozów koncentracyjnych Auschwitz, Flossenberg i Dachau. Po powrocie do Polski w roku 1947 został aresztowany pod fikcyjnym zarzutem i więziony przez 9 lat na Mokotowie, w Rawiczu i we Wronkach.

Janusz Krasiński odwiedził Dom Kuncewiczów jesienią 2007.

NAJWAŻNIEJSZE KSIĄŻKI

Tetralogia składająca się z następujących powieści:

Na stracenie

Twarzą do ściany

Niemoc

Przed agonią

Dramat Czapa, czyli śmierć na raty

Niech odpoczywa w pokoju.

Janusz Krasiński, outstanding Polish writer, died in Warsaw on October 14, at age 84.

Having experienced two inhuman political systems, german national socialism and soviet communism, Krasiński has created a literary documentaction of these historical periods. As a participant in the 1944 Warsaw Uprising was arrested and sent to German concentration camps Auschwitz, Flossenberg and Dachau. He came back to Poland in 1947. He was imprisoned by the communist regime on a false charge. He spent 9 years in Mokotów prison, Rawicz and Wronki.

Janusz Krasiński visited Dom Kuncewiczów in fall 2007.

HIS MOST IMPORTANT BOOKS

A tetralogy consisting of the following novels:

To the Execution

Face to the Wall

Impotence

Before the Agony

Drama The Hat, or Death By Instalments

Requiescat in Pace.

 

Przestrzeń słowa / The Space of the Word

[Karol Wojtyła was an unknown Polish poet long before he became known to the world as Pope John Paul II.]

Jan Paweł II – Papież Rodziny: oto hasło obchodów tegorocznego  Dnia Papieskiego, który przypada na 14 października 2012.

Orędownik rodziny, wybitny duchowny był znakomitym pisarzem, o czym nieustająco w muzeum literackim przypominamy.

Między NIKE a literackim NOBLEM 2012

[“ Between NIKE Literary Award and Nobel Prize in Literature 2012”]

NIKE 2012 otrzymał Marek Bieńczyk za Książkę twarzy, nie Andrzej Franaszek za dzieło Miłosz. Biografia. Szanując werdykt, nie mogę się z nim pogodzić, zwłaszcza że wciąż czytam fascynującą książkę Franaszka. To opus magnum samo w sobie,  stanowiące  wyjątkową lekcję historii polskiej kultury.

Nie wiem, co poczuję po ogłoszeniu tegorocznego literackiego NOBLA. Mówią, że z Polaków największe szanse ma Adam Zagajewski. To ten poeta, którego wiersz Try to praise the mutilated world czytali nowojorczycy po September 11. Dlatego najpierw będzie po angielsku [Translated by Renata Gorczynska]:

 

Try to praise the mutilated world.

Remember June’s long days,

and wild strawberries, drops of wine, the dew.

The nettles that methodically overgrow

the abandoned homesteads of exiles.

You must praise the mutilated world. […]

 

Spróbuj opiewać okaleczony świat.

Pamiętaj o długich dniach czerwca

i o poziomkach, kroplach wina rosé.

O pokrzywach, które metodycznie zarastały

opuszczone domostwa wygnanych.

Musisz opiewać okaleczony świat. […]

Wybierz sobie jego twarz

Znakomity pisarz czy szmirus? Światły obywatel czy pieniacz? Król czy ofiara losu? Jaki był  naprawdę Tadeusz Dołęga-Mostowicz?

Przede wszystkim fakty

Dołęga-Mostowicz urodził się w roku 1898 w Okuniewie pod Głębokiem na Witebszczyźnie. Rodzina miała ziemiański rodowód; ojciec przyszłego pisarza był wybitnym prawnikiem. W r. 1915 w Wilnie Tadeusz Dołęga-Mostowicz kończy gimnazjum, podejmuje studia prawnicze w Kijowie. Należy do POW. Po zakończeniu I wojny światowej rodzinne Okuniewo zostaje poza granicami Polski. Rodzinie Mostowiczów udaje się opuścić Rosję sowiecką. Tadeusz wstępuje do wojska, następnie bierze udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po jej zakończeniu jest – kolejno – zecerem, korektorem i redaktorem. Cierpi początkowo biedę; mieszka na Pradze wraz z lumpenproletariuszami. Uzyskuje wreszcie stałą pracę w „Rzeczypospolitej”. Słynie jako zaciekły krytyk wynaturzeń sanacyjnej władzy. Po przewrocie majowym, we wrześniu r. 1927, zostaje porwany i skatowany przez czterech umundurowanych bojówkarzy. Podejrzenie o zemstę obozu piłsudczyków za ostrą krytykę , uprawianą przez Dołęgę-Mostowicza, stara się oddalić sam Piłsudski, wdrażając śledztwo w tej sprawie.

Tadeusz Dołęga-Mostowicz nigdy nie wrócił do pełni zdrowia. Zrezygnował wprawdzie z dziennikarstwa, lecz w literaturze pięknej zajął podobne bezkompromisowe spojrzenie na patologie władzy II Rzeczypospolitej. Do r. 1939 wydał 17 powieści, w tym sławną Karierę Nikodema Dyzmy. Osiągnął niebywała popularność i powodzenie finansowe. Zarabiał kwoty przyprawiające o zawrót głowy, zabiegały o niego wydawnictwa i wytwórnie filmowe, nawet sam Hollywood. Był bardzo pracowity i zdyscyplinowany. Mieszkał na ulicy Pięknej, w jednym z najpiękniejszych kwartałów Warszawy, w luksusowym apartamencie, tonącym z kwiatach, wyposażonym w najgustowniejsze sprzęty. Jeździł białym buickiem. A pieniędzmi dzielił się z kim tylko mógł.

Choć liczni krytycy odmawiali mu i odmawiają przynależności do literatury „wysokiej”, każdy jednak przyznać musi, iż stworzony przez niego model miernoty wyniesionej na szczyty władzy, który uosabia Nikodem Dyzma, jest uniwersalny w wymiarze czasowym i przestrzennym.

Ostatnie niepodważalne fakty dotyczące Dołegi-Mostowicza: zakończył życie 20 września 1939 w Kutach. Umarł od sowieckiej kuli. W jego wojennym pogrzebie uczestniczyły tłumy. Pochowano go w Kutach, w r. 1978 przeniesiono na Powązki.

Czego więc nie wiemy o sławnym pisarzu?

Otóż istnieją co najmniej trzy doniesienia na temat jego śmierci. Czy został zastrzelony opuszczając Polskę, jadąc w swoim buicku za rządem polskim i korpusem dyplomatycznym? Otóż nie, bo podchorąży Dołęga-Mostowicz w chwili śmierci na pewno był w mundurze wojskowym. (Trzeba pamiętać, że chorował na serce.) Czy został zastrzelony dlatego, że zbyt opornie oddawał sowietom broń w czasie aresztowania? Też nie, bo skąd by się wzięła  wersja wydarzeń, która roztacza przed oczami naszej wyobraźni sugestywny obraz: oto ciało słynnego pisarza wypada z wojskowej ciężarówki wraz z dziesiątkami bochnów chleba. Kwatermistrz Dołęga-Mostowicz po pierwsze zorganizował straż obywatelską, która miała bronić Polaków przez napaściami, po drugie dostarczał chleb zarówno cywilom, jak i polskim żołnierzom, znajdującym się już na terenie Rumunii. Taka wersję podaje prof. dr hab. Stanisław Nicieja, historyk, rektor Uniwersytetu Opolskiego. Jeśli jest prawdziwa, to dlaczego nie jedyna? Czy była może niewygodna?

Jaki więc był Dołęga-Mostowicz? Wybierz sobie jego twarz.

Fragment powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza pt. Ostatnia brygada opublikujemy jutro, w 73. rocznicę jego śmierci.

Jeszcze jeden przedstawiciel pisarskiej dynastii

[O Literackiej dynastii – ludziach pióra w rodzinach Marii i Jerzego Kuncewiczów, pisałam 21 sierpnia br. w kategorii „Maria Kuncewiczowa i jej rodzina”].

Autorem wyżej reprodukowanego dzieła pt. The Quality of Life jest Maciej Miszewski, znakomity architekt i pedagog akademicki, mąż Jadwigi z domu Szczepańskiej, siostry Jana Józefa Szczepańskiego . Książka znajduje się w księgozbiorze „Willi pod Wiewiórką”. Zamieszczam też plik graficzny z informacją o autorze, pochodzący z obwoluty książki..

Przy okazji cytuję  kilka zdań wyjętych ze strony http://www.polonia.co.za/ na temat Polaków w RPA.

„Pod koniec lat czterdziestych przybyła tutaj nowa fala imigrantów, głównie zdemobilizowanych żołnierzy polskich z Wielkiej Brytanii oraz obozów uciekinierów z Niemiec i Austrii. Nowi przybysze dali początek polskim organizacjom takim jak Związek Osadników Polskich, Koło Lotników, Stowarzyszenie Techników Polskich wraz z lokalnymi oddziałami w Kapsztadzie i Durbanie. Wielu z inżynierów miało znaczny wpływ na rozbudowę kraju tak jak prof. Michał Zakrzewski – twórca portu morskiego w Durbanie, prof. Stefan Smoleniec – dziekan wydziału mechanicznego na Uniwersytecie Witwatersrand, bracia Miszewscy. Maciej Miszewski, znany architekt jest współprojektantem teatru Nico Malan w Kapsztadzie. Andrzej Miszewski – później znany przemysłowiec, obaj odbyli służbę w bombowym lotnictwie polskim w Wielkiej Brytanii. Andrzej był pilotem Halifaxa, który dokonał, opisanego w filmie Heroes of Telemark, zrzutu norweskich komandosów, którzy zniszczyli niemieckie urządzenia do produkcji ciężkiej wody – podstawowego składnika do produkcji bomby atomowej.”

Kuncewiczowa prezydentem

Zegar odmierzający czas emigracji: dar od pisarzy-wygnańców

Część II postu pt. Maria Kuncewiczowa i PEN opublikowanego 7 września 2012 r.

[PEN: po angielsku „pióro”, a także skrót słów „Poets, Essayists, Novelists”]

Z inicjatywy Marii Kuncewiczowej powstał w r. 1950 w Londynie The International P.E.N. Club Centre for Writers in Exile (PEN Klub dla Pisarzy-Wygnańców). Pisarka została jego prezydentem. W czasie powstawania PEN in Exile wspomagali Kuncewiczową twórcy z Europy Środkowo-Wschodniej, a także literaci z Półwyspu Iberyjskiego, jak również z Chile, Chin, Wietnamu i Grecji oraz innych państw o ograniczonych prawach obywatelskich. Podobne stowarzyszenia istniały w l. 30. XX wieku w Niemczech i w Austrii, organizowano też PEN Cluby narodowe w czasie II wojny światowej. Bezpośrednim powodem powołania PEN in Exile była właśnie decyzja likwidacji tychże narodowych klubów, podjęta uchwałą przez kongres The International P.E.N. Club latem 1946 r.

Stowarzyszenie PEN In Exile miało swoje oddziały we Francji, Wielkiej Brytanii i USA, a także w Austrii, Niemczech, Szwajcarii i Szwecji. Należeli do nich pisarze różnych narodowości. Kuncewiczowa sprawowała godność prezydenta PEN in Exile aż do wyjazdu do Polski w r. 1962.

Stowarzyszenie istnieje do tej pory pod inną nazwą: The Writers in Exile Network. Zmieniły się bowiem jego zadania i obszar zainteresowań w związku z uzyskaniem niezależności przez większość państw Europy Środkowo-Wschodniej.

Najcenniejszymi inicjatywami PEN in Exile były międzynarodowe wydawnictwa zwarte i ciągłe, konferencje, spotkania autorskie i festiwale oraz działalność translatorska. Występowano z apelami w obronie uciskanych narodów i jednostek.

W domu Kuncewiczów znajduje się zegar ofiarowany Kuncewiczowej przez pisarzy-wygnańców, kiedy pisarka opuszczała Wielką Brytanię. Zawiera taką inskrypcję:

TO OUR ESTEEMED FOUNDER

AND FIRST PRESIDENT MARIA KUNCEWICZ

WITH MUCH LOVE

P.E.N. CENTRE FOR WRITERS IN EXILE

LONDON, MARCH 1955